Μεγάλη η ευθύνη της εφορίας αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου – Θα πρέπει να λογοδοτήσει η προϊσταμένη κ. Φαρμακίδου για την εγκατάλειψη των αρχαιολογικών χώρων και την επιλεκτική ευαισθησία.
Με αφορμή τη θύελλα αντιδράσεων που προκάλεσε η τοποθέτηση μιας τεράστιας αποθήκης που έχει στηθεί στο Μόντε Σμιθ, από την αρχαιολογία (μια πράσινη κατασκευή 1,5 στρέμματος που έχει ανεγερθεί πλησίον των Νυμφαίων και του ναού του Πυθίου Απόλλωνα) αναζητήσαμε τα σημεία και «τέρατα» που βρίσκονται εντελώς εγκαταλελειμμένα στο νησί από αυτή την υπηρεσία.
Και να ήταν μόνο αυτό . Να θυμίσουμε ότι πριν από δέκα χρόνια η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου μπλόκαρε μία επένδυση 200 εκατ. ευρώ γιατί έκρινε ότι οι ισόγειες οικοδομές ξενοδοχειακού συγκροτήματος θα έβλαπταν την θέα προς την Ακρόπολη της Λίνδου η οποία βρίσκεται δυόμισι χιλιόμετρα μακριά . Μετά από δύο χρόνια και συγκεκριμένα το 2018 άφησε μια μοντέρνα μεζονέτα που «φύτρωσε» μέσα στην παλιά πόλη να συνεχιστούν οι εργασίες και να ολοκληρωθούν σε ένα μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς .
Η Unesco είχε στείλει δυο φορές αίτημα για να ενημερωθεί σχετικά με το απίστευτο αυτό οικοδόμημα.. Το διώροφο αυτό μοντέρνο κτίσμα με το υπόγειο, απέχει μόλις 20 μέτρα από την πλατεία της Μεσαιωνικής Πόλης και 10 μέτρα από τον πιο τουριστικό δρόμο, την οδό Σωκράτους.
Στο μεταξύ σε παρέμβαση προέβη τότε για το επίμαχο θέμα και η επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, Μαρία Μιχελάκη, η οποία σε σχόλιό της σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, εξέφρασε τον προβληματισμό της για την μορφή που παρουσιάζει αυτή τη στιγμή το κτίριο, το οποίο, όπως γράφει, δεν συνάδει με τις αρχές της αρχιτεκτονικής των κτιρίων της Μεσαιωνικής Πόλης και ακόμη περισσότερο με τις «αρχές της αισθητικής».
Αυτό το κτίριο λοιπόν μπήκε ήδη στη διεθνή βιβλιογραφία ως παράδειγμα κακής πολιτιστικής διαχείρισης και ο συγγραφέας του βιβλίου «Yellow Tourism» μιλώντας στο protothema, είχε αναφέρει ότι, «έχουμε καταλήξει στο γεγονός ότι στα μάτια των τουριστών η ανικανότητα των φορέων και η διαφθορά είναι σχεδόν συνώνυμα. Και ένα τέτοιο κτίσμα στην καρδιά της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου είναι ενδεικτικό αυτού. Δεν υπάρχει δικαιολογία». Δυο Έλληνες πανεπιστημιακοί καθηγητές και μια Ρουμάνα καθηγήτρια και οικονομολόγος συμπεριέλαβαν τις φωτογραφίες από την ανέγερση της μοντέρνας μεζονέτας σε αρχαιολογικό χώρο εντός της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, στο βιβλίο τους με τίτλο “Yellow Tourism”- Crime and Corruption in the Holiday Sector.
Δυστυχώς, πολλοί αρχαιολογικοί χώροι πάνω στο νησί είναι παρατημένοι στην τύχη τους και παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης. Είναι ντροπή. Η προϊσταμένη της εφορίας αρχαιοτήτων από ότι φαίνετε κ Φαρμακίδου αδιαφορεί. Θα πρέπει να λογοδοτήσει για την εγκατάλειψη των αρχαιολογικών χώρων και την Επιλεκτική ευαισθησία
Στο κείμενο που ακολουθεί το ΒΗΜΑ κατέγραψε μερικά από τα πιο ‘καραμπινάτα’ σημεία που έχουν αφεθεί στην τύχη τους και ίσως, πνίγηκαν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας αλλά χωρίς να υπάρχει ούτε ευαισθητοποίηση, ούτε και να διαγράφεται το μέλλον τους για τα επόμενα, πολλά χρόνια.
1.Κυμισάλα: Η Πομπηία της Ρόδου
Κοντά στη Μονόλιθο βρίσκεται ένας αρχαιολογικός χώρος που φέρει το αρχαίο όνομα: Κυμισάλα. Είναι ένας μεγάλος πολιτισμός που άκμασε στη θέση αυτή για 10 περίπου αιώνες (5ος – 15ος αιώνας μ.Χ.). η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε πάνω από 200 τάφους –οι περισσότεροι συλημένοι από αρχαιοκάπηλους. Είναι ελάχιστα γνωστό στους σημερινούς Ροδίτες η θέση αυτού του μεγάλου Ροδιακού πολιτισμού που οι ειδικοί χαρακτήρισαν ως την Πομπηία της Ρόδου.
2.Βρουλιά – Φικέλουρα – Νεκροταφείο
Γερμανών
Τα ονόματα Βρουλιά και Φικέλουρα είναι ελάχιστα γνωστά, σήμερα. Όμως στα κλασικά χρόνια 5ος – 4ος αιώνας π.Χ. η Βρουλιά ήταν το κέντρο εμπορίου πήλινων ειδών. Τα πήλινα είδη εκείνης της εποχής ήταν κυρίως πολυτελή αγγεία ζωγραφισμένα και πωλούνταν στο Αιγαίο αλλά και στην περιοχή της Μεσογείου. Τα Φικέλουρα ήταν κοντά στην Κάμειρο. Ήταν δύο κέντρα πολιτισμού της Ρόδου δίνοντας στο νησί αίγλη, δύναμη, εμπόριο και διεθνές όνομα. Εκεί κοντά είναι και το άγνωστο νεκροταφείο των Γερμανών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (1940 – 1945).
3. Φάρος Αγίου Νικολάου (1464μ.Χ.)
Στο Μανδράκι της Ρόδου, υπάρχει ένας πύργος και φάρος που είναι το σήμα κατατεθέν του νησιού και της μεγάλης ιστορία του τόπου μας. Πρόκειται για τον Φάρο του Αγίου Νικολάου, στην είσοδο του λιμανιού. Είναι και γνωστό σαν φρούριο των Ιπποτών. Οι Ιππότες της Ρόδου (1309 – 1522 μ.Χ.) έχτισαν κάστρα και τείχη. Ο βασιλιάς των Ιπποτών, Ζακόστα φιλοτέχνησε αυτό το θαυμάσιο κάστρο που είναι το 2ο στο νησί. Πολλά χρόνια πριν, ο Φάρος – Πύργος ήταν επισκέψιμος. Τώρα είναι κλειστός. Πριν λίγες ημέρες, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι θα γίνουν επεμβάσεις στο φρούριο του Αγίου Νικολάου με διαμόρφωση των απαραίτητων διαδρομών, αλλά και στην διασφάλιση των συνθηκών, ώστε να είναι ασφαλής η περιήγηση των επισκεπτών. Ήταν απλά μία ανακοίνωση που δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς θα υλοποιηθεί.
4.Δωρική κρήνη Φιλερήμου (3ος αιώνας π.Χ.)
Ένα από τα πολλά αξιοθέατα της Φιλερήμου είναι και η Δωρική Κρήνη, μία βρύση που θεωρούνταν ιερή επειδή χάριζε ζωή και γάργαρο νερό στους Ρόδιους, επί χιλιάδες χρόνια.
Η κρήνη αυτή βρίσκεται μέσα στον Αρχαιολογικό Χώρο προς το μέρος της Παστίδας. Είναι ένα μνημείο ιστορικό, αρχαιολογικό και αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Η Ιερή αυτή βρύση ωστόσο, δεν έχει τώρα πια νερό ενώ δεν μπορεί κανείς να την επισκεφτεί αφού βρίσκεται απροστάτευτη. Εδώ και πολλά χρόνια η Δωρική Κρήνη παραμένει κλειστή για τους επισκέπτες, χωρίς προστασία αλλά ούτε και το στοιχειώδες ενδιαφέρον της Πολιτείας. Είναι να απορεί κανείς…
5.Πύργος Ναγιάκ (1500 – 1863)
Γνωστός και ως ο ωραιότερος Πύργος της Δωδεκανήσου. Οι Ιππότες της Ρόδου κατέκτησαν την Δωδεκάνησο το 1309 μ.Χ. και έμειναν 2310 χρόνια –έως το 1522μ.Χ. Σχεδίαζαν τείχη και προμαχώνες. Ένα από τα ωραιότερα έργα που άφησαν ήταν ο γνωστός Πύργος Ναγιάκ. Τον έχτισε ο Βασιλιάς των Ιπποτών Ναγιάκ, εκεί που είναι σήμερα η περιοχή Κολώνα. Είχε ύψος 41 μέτρα ήταν Φάρος και Πύργος. Είχε κανόνια και τέλεια δόμηση ώστε να προστατεύει το λιμάνι από ξηρά και θάλασσα. Σήμερα, ο χώρος αυτός δεν είναι επισκέψιμος και παραμένει μια ανάμνηση που μας θλίβει.
6.Τα σφαγεία των Ιταλών (1912 – 1945)
Η Ιταλία κατέκτησε τα Δωδεκάνησα το 1912. Στα 32 χρόνια παραμονής τους στην Ρόδο, οι Ιταλοί έφτιαξαν δρόμους, κτίρια, ξενοδοχεία, λιμάνια, σφαγεία, σχολεία, δημόσια κτίρια, εκκλησίας και πλήθος άλλων έργων. Ένα από τα έργα αυτά είναι και τα Σφαγεία. Σήμερα είναι κλειστά κι έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα κτίσματα. Η εικόνα είναι πράγματι άσχημη αφού πρόκειται γι ακόμη ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο (στην είσοδο του λιμένα της Ρόδου).
7. Η Ασπίδα και το Ελληνιστικό Νεκροταφείο
Στην περιοχή γνωστή με το όνομα ‘Αραπάκι’ δίπλα στο δρόμο βρίσκεται ένας πολύ σημαντικός αρχαιολογικός χώρος. Πρόκειται για το μνημείο της Ασπίδας γιατί εκεί βρέθηκε μια πλάκα από πωρόλιθο που είχε πάνω ανάγλυφη μια αρχαία ασπίδα. Πολύ κοντά στο χώρο αυτό, υπάρχει και το Νεκροταφείο των Ελληνιστικών Χρόνων. Δυστυχώς, ούτε κι αυτός ο χώρος είναι επισκέψιμος –άγνωστο για ποιους λόγους.
8.Τα άγνωστα αλλά και διάσημα Κιτάλα
Το 1474, ο βασιλιάς των Ιπποτών Ορσίνι εξέδωσε ένα διάταγμα για όλα τα χωριά της Ρόδου. Γράφει μεταξύ άλλων: «Τα χωριά Κιτάλα και Πακί να τρέξουν στο φρούριο του χωριού, Φάνες».
Τα Κυτάλα ή Κιτάλα στις μέρες μας είναι ένας άγνωστος χώρος που δεν είναι επισκέψιμος αλλά ούτε και προσβάσιμος. Παντού υπάρχουν ερείπια και κανείς δεν ενδιαφέρεται για την ανάδειξη του χώρου.
9.Ο Αττάβυρος και η ιστορία του (1215 μέτρα ύψος)
Κάποιοι λένε ότι είναι το Άγιον Όρος της Ρόδου. Ήταν ανέκαθεν ιερό όρος και στην κορυφή του είναι χτισμένος ι Ιερός Ναός του Ατταβύρου Διός (700 π.Χ.) Ολόκληρο το όρος είναι καλυμμένο από δάσος πεύκων και κυπαρισσιών. Εκεί ζούσαν οι ιερείς του Διός οι οποίοι έχτισαν τον ναό από τα ασβεστολιθικά πετρώματα της κορυφής. Μάλιστα, ο ναός είχε οπτική επικοινωνία με τον ιερό ναό της Θεάς Αθηνάς Λίνδου. Είναι ένας εξαιρετικής σημασίας χώρος αλλά παραμένει αναξιοποίητος.
10.Τα τείχη της Μεσαιωνικής Πόλης
Όπως είναι γνωστό, η Μεσαιωνική Πόλη ή Ιπποτική Πόκη της Ρόδου, έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Κάθε χρόνο δέχεται εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες και είναι ζωντανή, καθώς υπάρχουν μέσα επιχειρήσεις και βέβαια κάτοικοι που διατηρούν σπίτια. Αν και η γνωστή σε όλους μας Παλιά Πόλη παραμένει εξαιρετικής σημασίας αξιοθέατο της Ρόδου, αν προσέξει κάποιος είτε εξωτερικά είτε σε εσωτερικούς χώρους, τα τείχη εμφανίζουν μια πολύ άσχημη εικόνα. Τα στοιχεία της φύσης και κυρίως η αδιαφορία, είναι εμφανή πάνω στα ιστορικά τείχη και βέβαια όλοι αναρωτιούνται ποιος και πότε θα αναλάβει να τα φροντίσει και να τα ξεχορταριάσει και να τα καθαρίσει που είναι σε άθλια κατάσταση ;
11.Το Κορακόνερο με τις πολλές χρήσεις
Είναι ένας πολύ γνωστός χώρος. Το Κορακόνερο παραμένει ένα σημείο αναφοράς για τους Ροδίτες. Όλη η περιοχή ήταν νεκροταφείο των αρχαίων Ροδίων. Σήμερα φιλοξενεί και αθλητικές εγκαταστάσεις αλλά δυστυχώς, η περιοχή παραμένει υποβαθμισμένη ενώ μπορεί να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περιοχή βρίσκετε και ο καταυλισμός των τσιγγάνων
12.Ο αρχαιολογικός χώρος στην πλατεία Ιαλυσού
Εντελώς εγκαταλελειμμένος παραμένει ο αρχαιολογικός χώρος που βρίσκεται στην Πλατεία Αποστολίδη, εδώ και δεκαετίες.
Αν και το 2017, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου είχε αποφασίσει να προχωρήσει στην κατάχωση των αρχιτεκτονικών λειψάνων που έχουν βρεθεί στην πλατεία Αποστολίδη στην Ιαλυσό και το θέμα είχε συζητηθεί στο τότε δημοτικό συμβούλιο Ρόδου, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει απολύτως τίποτε.
Προηγήθηκε άλλη απόφαση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, αφορούσε στην κατάχωση των αρχιτεκτονικών λειψάνων που έχουν βρεθεί στην πλατεία Αποστολίδη στην Ιαλυσό, τα οποία χρονολογούνται από την Μέση Εποχή του Χαλκού. Οι ανασκαφές έχουν αποδείξει ότι για 4.000 χρόνια ήταν συνεχώς κατοικήσιμη ενώ ο συγκεκριμένος χώρος είναι 600 τ.μ. με πλάτος 20 μέτρων και βάθος 3 μέτρων. Η απόφαση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου μιλάει για επιχωμάτωση με χαλίκι και χώμα, πράγμα που είναι απαράδεκτο για έναν τόσο μεγάλο χώρο, ενώ τα αρχαία απομακρύνθηκαν και φυλάσσονται στα υπόγεια του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ρόδου.
Τα ευρήματα που εντοπίστηκαν είναι μοναδικά στο Αιγαίο και αφορούν στην Μέση Εποχή του Χαλκού –του 2.000π.Χ. Αυτά τα ευρήματα παρουσιάστηκαν τα Χριστούγεννα του 2009 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Το ενδεχόμενο της αξιοποίησης των αρχαιολογικών ευρημάτων και της επίστρωσης με χαλίκι και χώμα του συγκεκριμένου χώρου που επί πολλές δεκαετίες, αποτελεί μια εξαιρετικά δυσάρεστη εικόνα για την Πλατεία Αποστολίδη στην Ιαλυσό, δεν βρήκε αρνητικούς του κατοίκους.
Ο χώρος ήταν πλέον πολύ επικίνδυνος, χωρίς επαρκή περίφραξη, χωρίς να υπάρχουν μέτρα ασφαλείας ενώ έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπο και τον χειμώνα γεμίζει νερά από τις βροχές και μετατρέπεται σε ‘έλος’. Μετά τις πλημμύρες που προκάλεσε η θεομηνία Bora τον περασμένο Νοέμβριο στην Ιαλυσό, η κατάσταση χειροτέρεψε και κανένας δεν αναλαμβάνει ευθύνη γι αυτό το έκτρωμα.
Το κάστρο της Κρεμαστής δεν έχει αξιοποιηθεί μέχρι και σήμερα και από ότι φαίνετε δεν πρόκειται να αξιοποιηθεί ποτέ
Ο Κήπος του παλατιού που ένα ανοικτό μουσείο παρατημένο , μέσα στη βρωμιά και μη προσβάσιμο για τους επισκέπτες εδώ και σαράντα χρόνια . Μέσα υπάρχουν Σπασμένα αγάλματα . Αξίζει να σημειωθεί σύμφωνα με τους ιστορικούς πως Ο Μουσολίνη έστειλε πέντε αγάλματα τεράστιων διαστάσεων για να απόδειξη ότι τα Δωδεκάνησα δεν είναι ελληνικά . Τα αγάλματα ήταν αφιερωμένα σε πέντε μεγάλους αυτοκράτορες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας
Η αρχαιολογία στέκεται εμπόδιο και στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας ακόμη και στα ξενοδοχεία
Είναι γνωστό ότι οι υπηρεσίες της αρχαιολογίας παρεμβαίνουν όπου γίνεται προσπάθεια για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Μεγάλο παράδειγμα είναι και οι παραλίες μπροστά από τα ξενοδοχεία που βρίσκονται σε όλο το νησί της Ρόδου. Για το θέμα τοποθετήθηκε ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου, Γιάννης Παπαβασιλείου.
Σε ερώτηση σχετικά με τη χρήση των παραλιών από τα ξενοδοχεία και την εμπλοκή της αρχαιολογικής υπηρεσίας, ο κ. Παπαβασιλείου δήλωσε:
«Υπήρξαν περιπτώσεις όπου η αρχαιολογία έβαζε περιορισμούς, καθώς ήθελε να ελέγχει όλο το οικοδόμημα και το ξενοδοχείο –ενώ η αρμοδιότητά της είναι να ελέγχει την παραλία για τυχόν αρχαιολογικά ευρήματα. Προς το παρόν, το Υπουργείο Πολιτισμού έστειλε σχετική εγκύκλιο για να περιοριστεί ο έλεγχος στον αιγιαλό. Αυτό που μας προβληματίζει για τις παραλίες, είναι η χρέωση που έχει επιβληθεί σε ξενοδοχεία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το μέγεθος του χώρου που χρησιμοποιεί κάθε ξενοδοχείο καθώς και το γεγονός πως οι ομπρέλες και τα καθίσματα, διατίθενται δωρεάν στους πελάτες της κάθε επιχείρησης. Το κόστος για κάθε ξενοδοχείο έχει πολλαπλασιαστεί τέσσερις και πέντε φορές διότι το σύστημα χρήσης της παραλίας, έχει εξισωθεί με αυτά που πληρώνει ένα μπαρ ή μια μικρή επιχείρηση για έναν μικρό χώρο. Είναι άλλο να μισθώνεις 50 μέτρα παραλίας και άλλο να μισθώνεις 5 στρέμματα παραλίας… Αφενός, η παραλία είναι απαραίτητη για τους τουρίστες, αφετέρου δεν μπορεί μια επιχείρηση να πληρώνει πενταπλάσιο κόστος σε σχέση με πέρσι».
.
Το μακρύ ‘χέρι’ της αρχαιολογίας φτάνει και στα νησιά
– Η περίπτωση της Σύμης
Το μακρύ ‘χέρι’ της αρχαιολογίας έφτασε και στα νησιά μας.
Πριν από λίγες μέρες ο δήμαρχος Σύμης, Λευτέρης Παπακαλοδούκας κατά την διάρκεια της συνεδρίασης της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Νοτίου Αιγαίου, ζήτησε την παρέμβαση των δημάρχων των νησιών για το θέμα που εισηγήθηκε με τίτλο: ‘Ανάγκη θεσμικής μεταρρύθμισης στη διαχείριση των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος σε μικρούς νησιωτικούς δήμους – ειδική περίπτωση Δήμου Σύμης’.
Όπως είπε, στο νησί κυριαρχεί ένα… χάος από τις υπηρεσίες της αρχαιολογίας και της ΚΥΔ με τους υπαλλήλους να επιβάλλουν πρόστιμα για τα σκέπαστρα και τις τέντες που βάζουν οι επιχειρηματίες στα καταστήματά τους, υγειονομικού ενδιαφέροντος!!! «Κάθε φορά που αλλάζει ένας υπάλληλος έρχεται στη Σύμη και ζητάει να αλλάξουν οι τέντες… δεν είναι κατάσταση αυτή!» είπε ο δήμαρχος.
Για τις παρεμβάσεις αυτές σε διάφορα καταστήματα, εξέφρασαν την έντονη δυσαρέσκειά τους οι δήμαρχοι καθώς κυριαρχεί συνεχώς σύγχυση για τις αρμοδιότητες με συνέπεια να μην μπορούν οι δήμοι να βρουν την άκρη ενώ καλούνται να βγάλουν τα… κάστανα από την φωτιά σε κάθε περίπτωση.
Ο ίδιος ο δήμαρχος της Ρόδου, Αλέξανδρος Κολιάδης είπε ότι η αρχαιολογία βάζει εμπόδια κάθε φορά είτε με τις παραλίες είτε με τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και οι δήμαρχοι, καλούνται να παρέμβουν ενώ δεν έχουν αρμοδιότητα.
Η διαχείριση των παραλιών παραμένει πάντως ένα θέμα αιχμής καθώς δεν μπορούν πλέον να τις διαχειριστούν οι δήμοι αφού έχουν περιέλθει στο δημόσιο και δεν μπορούν να έχουν κανέναέσοδα από αυτή την εκμετάλλευση.
Του Σταύρου Μάτση
