Πόσοι από τους Τούρκους κομάντος που έδρασαν εκείνη τη νύχτα στις βραχονησίδες σκοτώθηκαν σε ένα περίεργο αεροπορικό δυστύχημα – Το παρασκήνιο των κρίσιμων ημερών – Η πτώση του ελληνικού ελικοπτέρου και η απώλεια των αξιωματικών Καραθανάση, Βλαχάκου και Γιαλοψού
Καθώς τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού κατευθύνονται πάση δυνάμει προς τα Ιμια, τις βραχονησίδες που έφεραν την Ελλάδα και την Τουρκία στο χείλος του πολέμου, οι τηλεοπτικές κάμερες δεν μπορούν να «πιάσουν» τον ενθουσιασμό που έχει πλημμυρίσει τα πληρώματα των πολεμικών σκαφών, αλλά και το άγριο παρασκήνιο εκείνων των ημερών που κατέληξε σε μια τραγωδία, αυτή της απώλειας των αξιωματικών Βλαχάκου, Καραθανάση, Γιαλοψού και στο «γκριζάρισμα» περιοχών του Αιγαίου.
Είκοσι εννέα χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις ημέρες από την κρίση των Ιμίων. Σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, γκρίζες και σκοτεινές παραμένουν πολλές πλευρές των γεγονότων που εν πολλοίς καθόρισαν τις σχέσεις των δύο χωρών και τις πολιτικές τους. Ποιο ήταν αλήθεια το παρασκήνιο των κρίσιμων ωρών; Τι απέγιναν οι φανεροί και αφανείς πρωταγωνιστές της κρίσης; Σε αυτά και σε πολλά ακόμα ερωτήματα, στα χρόνια που πέρασαν, πραγματικά γεγονότα αναμείχθηκαν με τη φαντασία και δημιούργησαν αστικούς μύθους που διακινήθηκαν και διακινούνται ένθεν κακείθεν. Ποια είναι η αλήθεια λοιπόν;
Η «τυχαία» προσάραξη
Την 25η Δεκεμβρίου 1995, το τουρκικό παλιό (ναυπήγησης 1973) πράσινο φορτηγό πλοίο «Figen Akat» προσαράζει σε αβαθή πολύ κοντά στη Μικρή Ιμια. Κανείς δεν φαντάζεται ότι αυτό που θα ακολουθήσει θα κορυφώσει την ένταση που είχε ξεκινήσει από την πλευρά της Τουρκίας από τον Νοέμβριο του ίδιου έτους.
Ενας συνδυασμός γεγονότων, από τη βαριά ασθένεια του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και τη μάχη Σημίτη – Τσοχατζόπουλου για τη διαδοχή του, από την οποία θα έβγαινε νικητής ο πρώτος (γεγονός που μονοπωλούσε την ελληνική επικαιρότητα), οι εκλογές στην Τουρκία (στις οποίες το κόμμα του Αληθινού Μονοπατιού έβγαινε τρίτο, αλλά η Τανσού Τσιλέρ παρέμενε πρωθυπουργός) κ.ά., επισκίαζαν αυτό που είχε ανάψει φωτιές στη γείτονα: η Ελλάδα είχε ανακοινώσει ότι θα εκκινούσε ένα επιδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ενωση πρόγραμμα κατοίκησης βραχονησίδων.
Στην Τουρκία, αυτό εκτιμάται από Τούρκους αξιωματούχους ως απόπειρα της Αθήνας να μεγαλώσει την υφαλοκρηπίδα της, αλλά εδώ περνάει στα ψιλά. Επιστροφή στη Μικρή Ιμια, η οποία είναι μια μικρή, άγονη, κατάξερη βραχονησίδα. Δίπλα της βρίσκεται η Μεγάλη Ιμια, η οποία έχει λίγη πρασινάδα και περίπου 30 κατσίκια τα οποία έχει αφήσει εκεί ένας ηλικιωμένος Καλύμνιος βοσκός.
Το «Figen Akat», το οποίο είχε ξεκινήσει από το Τσανάκαλε με προορισμό το Ισραήλ, είχε κολλήσει στα βράχια. Ο Τούρκος καπετάνιος του αρνείται βοήθεια από τις ελληνικές αρχές λέγοντας ότι βρίσκεται σε τουρκικά ύδατα και ζητά την παρέμβαση της Τουρκικής Ακτοφυλακής.
Ο γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στην Αγκυρα, Ιωάννης Παπαμελετίου, αναλαμβάνει να επικοινωνήσει με τη Διεύθυνση Ελληνικών Υποθέσεων του τουρκικού ΥΠΕΞ. «Ο καπετάνιος και το πλήρωμα κινδυνεύουν στη θάλασσα εάν δεν δεχθούν τη βοήθεια του ρυμουλκού μας που βρίσκεται σε ετοιμότητα για να αποκολλήσει το πλοίο».
Στις 27 Δεκεμβρίου έρχεται η απάντηση από τον Αχμέτ Μπανγκουγλού. Ο τμηματάρχης Ελληνικών Υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών τηλεφωνεί στον σύμβουλο της ελληνικής πρεσβείας στην Αγκυρα Αλέξανδρο Κουγιού και του δηλώνει ότι ανεξάρτητα από το ποιος θα αναλάβει τη διάσωση του πλοίου υπάρχει γενικότερα θέμα κυριότητας των Ιμίων.
Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο πλοίο, το οποίο μετονομάστηκε σε «Cem Sultan», «Arda Akansu» και «Mersa 2» το 2010, είχε και άλλη ατυχία. Συγκρούστηκε με βράχους και προσάραξε στην Ιταλία τον Ιούνιο του 2012. Τις πρώτες μέρες της επόμενης χρονιάς το πλοίο που… άναψε φωτιές στα Ιμια θα γινόταν για πάντα παρελθόν σε διαλυτήριο της Τουρκίας.
Οι αρχηγοί των μυστικών υπηρεσιών
Αναμφίβολα, ρόλο πρωταγωνιστών εκείνες τις ημέρες είχαν οι αρχηγοί των μυστικών υπηρεσιών των δύο χωρών. Ο ρόλος τους άλλωστε ήταν να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερες και όσο το δυνατόν νωρίτερα σημαντικές πληροφορίες για τις κινήσεις και τις προθέσεις των «απέναντι».
Στην Ελλάδα, αρχηγός της ΕΥΠ είναι ο ναύαρχος και πρώην αρχηγός ΓΕΝ (μάλιστα επί της κρίσης του «Σισμίκ» με την Τουρκία στο Αιγαίο, το 1987, ήταν αυτός που έλαβε την εντολή «Βυθίσατε το “Χόρα”»), Λεωνίδας Βασιλικόπουλος. Ο Βασιλικόπουλος (ο οποίος πέθανε σε ηλικία 82 ετών τον Μάιο του 2014) ως στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου έχει παραγκωνιστεί από τον Κώστα Σημίτη.
Ετσι, οι πληροφορίες που στέλνει η ΕΥΠ για τον εντοπισμό δύο τουρκικών περιπολικών στα Ιμια την 29η Ιανουαρίου (με υποκλαπείσες συνομιλίες και εντολές να ελέγξουν τα πληρώματα εάν υπάρχουν Ελληνες κομάντος και ελληνική σημαία στις βραχονησίδες) δεν αξιοποιούνται.
Τη νύχτα της 30ής Ιανουαρίου, καθώς ο τότε υπουργός Αμυνας βρίσκεται live σε τηλεοπτικό σταθμό και η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της χώρας συνεδριάζει όχι στο ειδικά διαμορφωμένο Κέντρο Επιχειρήσεων του Πενταγώνου, αλλά στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή, με τις εξελίξεις να είναι ραγδαίες, ο Βασιλικόπουλος έχει σταθεί έξω από τις πόρτες του πρωθυπουργικού γραφείου. Οσο διαρκεί η σύσκεψη, ο αρχηγός της ΕΥΠ ζητά επίμονα να μιλήσει με τον πρωθυπουργό, ο οποίος αρνείται να τον δει.
Φτάνει στο σημείο να αρχίσει να βροντά τις πόρτες απαιτώντας να μπει. Βγαίνει ο υπουργός Εσωτερικών Ακης Τσοχατζόπουλος για να τον ηρεμήσει, καθώς ο πρωθυπουργός επιμένει να αρνείται να του μιλήσει. «Τούρκοι κομάντος έχουν αποβιβαστεί στα Ιμια», λέει ταραγμένος ο Βασιλικόπουλος. Φυσικά, είναι τόση η ώρα που περιμένει έξω από το γραφείο του πρωθυπουργού που η είδηση μεταδίδεται εκείνη την ώρα από τα τουρκικά και τα ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα.
Στην Τουρκία, αυτές τις μέρες που πλησιάζει η επέτειος των Ιμίων όλο και περισσότεροι αναρτούν στα κοινωνικά δίκτυα τη φωτογραφία του τότε διοικητή της ΜΙΤ, Κασίφ Κοζίνογλου, απαιτώντας «δικαίωση» και να χαρακτηριστεί ήρωας. «Kahraman», δηλαδή ήρωας είναι η λέξη που γράφουν επάνω στη φωτογραφία του που διακινούν.
Ο Κοζίνογλου είναι γνωστός ως «εξερευνητής», καθώς είχε πρωταγωνιστήσει σε υποθέσεις σαμποτάζ και κατεύθυνσης ένοπλων ομάδων της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Μετά από την κρίση των Ιμίων, στην οποία του αποδίδεται άριστη διαχείριση και συνεννόηση με την τότε πρωθυπουργό Τανσού Τσιλέρ, παρέμεινε επικεφαλής σύμβουλος της MIT και υπηρέτησε σε σημαντικές περιοχές όπως η Κεντρική Ασία, η Συρία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Αφγανιστάν, ως τον Σεπτέμβριο του 2010, οπότε αποστρατεύθηκε αναγκαστικά.
Στις 10 Μαρτίου 2011 έγινε έφοδος στο σπίτι του και συνελήφθη στο πλαίσιο έρευνας για την παραστρατιωτική οργάνωση «Εργκένεκον». Ο Κοζίνογλου θα κατηγορείτο για διάπραξη συνωμοσίας με τον Φετουλάχ Γκιουλέν και συμμετοχή στην παραστρατιωτική οργάνωση. Στις 13 Νοεμβρίου 2011, ωστόσο, λίγες ώρες πριν καταθέσει στον εισαγγελέα για την υπόθεση, υπέστη καρδιακή προσβολή και πέθανε.
Ο θάνατός του κρίθηκε ύποπτος και εξετάστηκε το ενδεχόμενο δηλητηρίασης του, αλλά οι χημικές αναλύσεις που έγιναν σε δείγματα ιστών έδειξαν ότι δεν υπήρχε δηλητήριο παρά μόνο καρδιακή νόσος. Ο Κοζίνογλου πέθανε στη φυλακή ως προδότης και σήμερα είναι ένα από τα κύρια ονόματα συζήτησης στην Τουρκία, καθώς ο πρόεδρος του κόμματος Νίκη, Ουμίτ Οζντάγ, που συνελήφθη την περασμένη εβδομάδα, δήλωσε ότι «φοβάμαι μη με δολοφονήσουν στη φυλακή όπως τον Κοζίνογλου»…
Οι Τούρκοι κομάντος και τα ελικόπτερα που έπεσαν
Ολα αυτά τα χρόνια αντικείμενο… καβγά είναι το εάν κάποιοι από τους Τούρκους κομάντος που ανέβηκαν στη βραχονησίδα εκείνη τη νύχτα σκοτώθηκαν σε ένα περίεργο αεροπορικό δυστύχημα, το οποίο κάποια ελληνικά και τουρκικά Μέσα έχουν αποδώσει σε «ελληνικό σαμποτάζ».
Ο διοικητής της ομάδας SAT (Τούρκοι κομάντος) που ανέβηκαν στα Ιμια, Χακάν Γκιουρκάν, εκτός του ότι σε συνεντεύξεις του έχει πει ότι «κερδίσαμε την κρίση χωρίς να ρίξουμε ούτε μια σφαίρα», έχει προσθέσει ότι «πέντε από τους ηρωικούς συντρόφους μας τους χάσαμε μετά από 15 μέρες όταν το ελικόπτερό μας συνετρίβη στο Ακσάζ (χωριό στη Μαρμαρίδα)».
Μια διαφορετική εκδοχή για τους πέντε Τούρκους κομάντος Μπουλέντ Ουστά, Αχμέτ Γιοκαμπαριστάν, Αλί Ιχσάν Καρμάρ, Αχμέτ Σελτζούκ και Αϊκούτ Τετίκ (από τα ονόματα των οποίων δεν προκύπτει από πουθενά ότι ήταν στην ομάδα που αποβιβάστηκε στα Ιμια) δίνει ο επικεφαλής των Τούρκων μελών των Ειδικών Δυνάμεων που αποβιβάστηκαν εκείνη τη νύχτα στα Ιμια. Ο υποπλοίαρχος Αλί Τουρκσέν έχει πει ότι οι πέντε κομάντος έχασαν τη ζωή τους καθώς το ελικόπτερο που επέστρεφε από περιπολία στα Ιμια, 15 μέρες μετά την εκτόνωση της κρίσης, συνετρίβη.
Ο Τουρκσέν, ως επικεφαλής των 12 Τούρκων που είχαν αποβιβαστεί στη βραχονησίδα, δεν έχει χαθεί στην αφάνεια μετά από όλα όσα έγιναν. Εχει μιλήσει πολλές φορές για εκείνη την κρίση, λέγοντας ότι ήταν αυτός που με τα χέρια του κατέβασε («με σεβασμό») την ελληνική σημαία από τα Ιμια και ανέβασε «την ένδοξη σημαία μας, την οποία χαιρετήσαμε και περιμέναμε στις θέσεις μας ως το επόμενο πρωί». Ο Τουρκσέν έχει πει κατηγορηματικά ότι από την ομάδα του «δεν έπεσε ούτε μια σφαίρα» προς το ελληνικό ελικόπτερο που έκανε αναγνώριση στα Ιμια.
Πρόκειται για το ελικόπτερο που θα απογειωθεί από τη φρεγάτα «Ναβαρίνο» με τριμελές πλήρωμα. Κυβερνήτης, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, συγκυβερνήτης ο ομοιόβαθμος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο χειριστής πτητικών συσκευών, αρχικελευστής Εκτορας Γιαλοψός. Το πλήρωμα αναφέρει ότι στη δυτική Ιμια εντόπισε 10 Τούρκους κομάντος και μια τουρκική σημαία.
Λίγο αργότερα αναφέρει βλάβη, καθώς πετά ανάμεσα στις βραχονησίδες Πίτα και Καλόλιμνο και χάνεται το στίγμα τους. Οι τρεις Ελληνες αξιωματικοί θα χάσουν τη ζωή τους αφού πρώτα είχαν ολοκληρώσει με ηρωισμό και αυταπάρνηση -μέσα στις κολασμένες καιρικές συνθήκες και την ένταση που επικρατούσε- την αποστολή τους με απόλυτη επιτυχία. Το πόρισμα του ελληνικού ΠΝ απέδωσε την πτώση του ελικοπτέρου σε βέρτιγκο και στις καιρικές συνθήκες. Πολλοί επέμεναν ότι το ελικόπτερο δέχθηκε πυρά από τους κομάντος.
Ο 59χρονος σήμερα Τουρκσέν έχει πει ότι όταν πέρασε από πάνω τους το ελικόπτερο, πέταγε τόσο χαμηλά που μπορούσε να δει ότι σε αυτό επέβαιναν τρία άτομα. «Από τα όπλα μας δεν βγήκε ούτε μια σφαίρα», έχει πει. Ο Τουρκσέν αντιμετωπίστηκε ως ήρωας στην Τουρκία. Αφού κρατήθηκε, δικάστηκε και αθωώθηκε για συμμετοχή του στις υποθέσεις «Εργκένεκον» και «Βαριοπούλα», κατηγορήθηκε -χωρίς να δικαστεί- για βασανιστήρια σε βάρος συναδέλφων του στη διάρκεια του πραξικοπήματος του 2016.
Η καριέρα του ως στρατιωτικού έληξε το 2015 και έκτοτε κάνει καριέρα ως πολιτικός. Ηταν ένας από τους ιδρυτές του Καλού Κόμματος της Μεράλ Ακσενέρ, ενώ από το 2020 έχει ενταχθεί στο Κίνημα για την Πατρίδα του Μουχαρέμ Ιντζέ.
O αρχηγός της δεύτερης ομάδας των κομάντος ήταν ο διοικητής της SAT, Ερτζάν Κιρίτζτεπε. Ο Κιρίτζτεπε αντιμετωπίστηκε ως ήρωας στην Τουρκία, καθώς ήταν αυτός που όταν η ομάδα των Τούρκων κομάντος πήρε εντολή να μεταβεί στα Ιμια, έβαλε από την τσέπη του βενζίνη στο φουσκωτό που θα τους μετέφερε καθώς ήταν… άδειο. Εφτασε μέχρι τον βαθμό του ναυάρχου, αλλά δεν αποστρατεύθηκε, πέρυσι το καλοκαίρι, ακριβώς ως ήρωας. Πέρασε άλλωστε πέντε χρόνια στη φυλακή καταδικασθείς για συμμετοχή στη συνωμοσία με την οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν.
Το τρίτο μέλος της ομάδας που αποβιβάστηκε στα Ιμια, ο Σαντετίν Ντογάν, εγκατέλειψε την καριέρα του στον τουρκικό στρατό μετά απόδοση κατηγοριών για συμμετοχή στην «Εργκένεκον» και συνέχισε ως αρχηγός ασφαλείας ιδιωτικής εταιρείας με την ονομασία Cetin Security που είχε αναλάβει τη φύλαξη της Turkish Airlines στη Σομαλία. Το 2014, ενώ εργαζόταν στο Μογκαντίσου, δέχθηκε ένοπλη επίθεση καθώς πήγαινε προς την τουρκική πρεσβεία της χώρας. Σκοτώθηκε επιτόπου από 4 σφαίρες, με τους δράστες να ταυτοποιούνται αργότερα ως μέλη της Αλ-Μπαάμπ, οργάνωσης που συνδεόταν με την Αλ Κάιντα.
Οι δημοσιογράφοι
Το Σάββατο 27 Ιανουαρίου 1996 ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Χουριέτ» στη Σμύρνη Τζεσούρ Σερτ, μαζί με έναν συνάδελφό του και έναν εικονολήπτη του τηλεοπτικού σταθμού Canal D, που επίσης ανήκει στον όμιλο Dogan, με ένα νοικιασμένο ελικόπτερο φτάνουν στα Ιμια, όπου αποβιβάζονται και κατεβάζουν την ελληνική σημαία ανεβάζοντας την τουρκική.
Ο Σερτ στην Τουρκία θεωρήθηκε εθνικός ήρωας, τίτλο που θέλησε να αποβάλλει από πάνω του εγκαταλείποντας τη «Χουριέτ», τη δημοσιογραφία – αφού του αποδόθηκε πολλάκις στην Ελλάδα ο τίτλος του πράκτορα της ΜΙΤ-, και κόβοντας ακόμα και τα μακριά του μαλλιά, για να ασχοληθεί με το μανατζάρισμα καλλιτεχνών. Μιλώντας στο «ΘΕΜΑ», ο Σερτ έχει δηλώσει μετανιωμένος χαρακτηρίζοντας «αστεία ανάμνηση» την ενέργειά του.
«Πραγματικά αισθάνομαι μετανιωμένος για το γεγονός, όπως και Ερτουγρούλ Οζκόκ, ο οποίος ήταν ο διευθυντής της “Χουριέτ”… Αισθάνομαι άσχημα και το έχω μετανιώσει», έχει πει, προσπαθώντας να ξορκίσει όσα έγιναν τότε: «Υπήρξαν προβλήματα και θα υπάρξουν στο μέλλον. Ωστόσο είμαστε γείτονες και πρέπει να ζήσουμε δίπλα-δίπλα χωρίς εντάσεις και πολεμικές κραυγές. Οι επαφές, ο πολιτισμός, το εμπόριο, ο τουρισμός πρέπει να αυξηθούν. Δεν υπάρχει λόγος για φθηνή πολιτική. Δεν υπάρχει λόγος για εντάσεις».
