Οι νέες αυτές μελέτες τεκμηριώνουν επιστημονικά και εμπειρικά ότι κανένα «γρήγορο» μέτρο μείωσης του ΦΠΑ δεν επαρκεί αν δεν συνοδεύεται από γενναίες μεταρρυθμίσεις που ανοίγουν τις αγορές, περιορίζουν τα ολιγοπωλιακά φαινόμενα και επιτρέπουν στις μειώσεις έμμεσων φόρων να ωφελήσουν όντως στο διαθέσιμο εισόδημα του πολίτη.
Γιατί οι μειώσεις του ΦΠΑ δεν αρκούν
Η πρώτη μελέτη (Georgios Palaiodimos & Dimitris Papageorgiou, «VAT Rate Shocks and Inflation: A Theoretical and Empirical Analysis for Greece») δείχνει ότι οι μειώσεις ΦΠΑ από μόνες τους έχουν «στατιστικά μη σημαντική» επίδραση στο γενικό επίπεδο του πληθωρισμού, ιδίως όταν είναι προσωρινές ή δεν συνοδεύονται από διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά.
Για παράδειγμα, σε ελεγχόμενο οικονομετρικό μοντέλο (SVAR), η μείωση του ΦΠΑ στη λιανική μετακυλίεται κατά 19-25% στις τιμές σε ορίζοντα ενός έτους —πολύ λιγότερο και πιο αργά δηλαδή από όσο συνήθως προσδοκούν οι πολίτες.
Όπως υπογραμμίζει η μελέτη, το όφελος αυτό είναι βραχυπρόθεσμο, ειδικά αν το μέτρο ληφθεί «πυροσβεστικά», σαν «έκτακτο» και προσωρινό. Πιο αποδοτικές για τον κόσμο είναι «οι μόνιμες μειώσεις του ΦΠΑ που σχεδόν διπλασιάζουν τη μετακύλιση, σε σχέση με τις προσωρινές. Ενώ μεγαλύτερες αποπληθωριστικές επιδράσεις έχουν μόνον ισχυρότερες οικονομίες με πιο ανταγωνιστικές αγορές, σε σχέση με την Ελλάδα.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;
Ότι μόλις περίπου 1 ευρώ σε κάθε 5 ευρώ μείωσης του ΦΠΑ, φτάνει πραγματικά στον καταναλωτή. Τα υπόλοιπα 4 στα 5 ευρώ της φορολογικής ελάφρυνσης δεν μεταφράζονται σε όφελος για το νοικοκυριό, αλλά “χάνονται” κατά μήκος της αλυσίδας της αγοράς ή μένουν στο ταμείο των επιχειρήσεων, λόγω της δομής και της λειτουργίας της οικονομίας.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Η μελέτη τεκμηριώνει ότι η βραχυπρόθεσμη μετακύλιση μιας μείωσης ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή είναι πολύ χαμηλή. Αυτό σημαίνει ότι αν π.χ. μια μείωση ΦΠΑ εξοικονομούσε θεωρητικά 100 ευρώ για το σύνολο της κατανάλωσης, ο Έλληνας καταναλωτής θα έβλεπε μόνο 19 με 25 ευρώ σαν μικρότερη τιμή στο ράφι.
- Τα υπόλοιπα 75-81 ευρώ:
- • τα επωφελούνται οι επιχειρήσεις, διατηρώντας μεγαλύτερο μέρος της μείωσης ως περιθώριο κέρδους, ειδικά όπου δεν υπάρχει έντονος ανταγωνισμός.
- • χάνονται λόγω δυσκαμψιών και ακαμψιών της αγοράς, όπως η καθυστερημένη προσαρμογή τιμών ή/και οι δομικές στρεβλώσεις της οικονομίας.
- • ειδικά σε κλάδους με λιγότερο ανταγωνισμό ή χαμηλή ευελιξία τιμολόγησης, οι τιμές δεν μειώνονται άμεσα ή στο ίδιο ποσοστό με το φορολογικό όφελος.
Αυτό δείχνει ότι οι απώλειες δημοσίων εσόδων εξαιτίας των μειώσεων ΦΠΑ είναι πολύ μεγαλύτερες από το πραγματικό όφελος που λαμβάνει ο καταναλωτής στην τιμή. Μια τέτοια εξέλιξη υπονομεύει την δυνατότητα στήριξης πιο στοχευμένων κοινωνικών πολιτικών ή τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική ευστάθεια. Χωρίς ισχυρή δημοσιονομική βάση απομακρύνεται και η προοπτική για μία καλά σχεδιασμένη «γενναία» μείωση του ΦΠΑ σε μόνιμη βάση, κάτι που θα είχε διπλάσιο όφελος για τον καταναλωτή -αν που και πάλι θα ήταν σχεδόν “μισό” από αυτό που θα ανέμεναν να δουν οι πολίτες εξ’ αιτίας της.
Το συμπέρασμα είναι πως, αν και το αίτημα για μείωση ΦΠΑ ως λύση στον πληθωρισμό φαίνεται ελκυστικό, τα τεχνικά δεδομένα δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης δεν φτάνει ποτέ στην τσέπη του πολίτη.
Αντιθέτως, στρατηγικές με στόχο τη μακροχρόνια ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας στις αγορές, μαζί με δημοσιονομική υπευθυνότητα, μπορούν να έχουν πολύ πιο ουσιαστικό όφελος για το ελληνικό νοικοκυριό σήμερα και στο μέλλον
«Εισαγόμενος» ο πληθωρισμός
Άλλη μελέτη, της Σοφίας Λαζαρέτου και του Γιώργου Παλαιοδήμου («The Long Record of Inflation Shocks in Greece: Drivers and Impacts») καταδεικνύει ότι οι ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις που βίωσε η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ήταν κυρίως αποτέλεσμα εξωτερικών (παγκόσμιων) σοκ και όχι εσωτερικών ή φορολογικών παραγόντων.
Σύμφωνα με τη μελέτη, μετρήσιμα γεγονότα όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι διαταραχές στην ενέργεια και οι απότομες αυξήσεις σε πρώτες ύλες, «εισήγαγαν» πληθωρισμό στη χώρα. Αυτές οι εξωγενείς διαταραχές είχαν και τη μεγαλύτερη και πιο διατηρήσιμη επίδραση στις τιμές.
«Με την επέλευση ενός παγκόσμιου γεωπολιτικού γεγονότος, ο αντίκτυπος στον εγχώριο πληθωρισμό είναι μεγαλύτερος και έχει μεγαλύτερη διάρκεια σε σχέση με την εμφάνιση ενός τοπικού γεγονότος» αναφέρεται στην μελέτη. Δηλαδή, ακόμα και αν εφαρμοστούν τοπικά μέτρα (όπως ο ΦΠΑ), η πίεση από τις διεθνείς εξελίξεις υπερβαίνει τη δυνατότητα απορρόφησης αυτών των μέτρων χωρίς γενικότερες διαρθρωτικές αλλαγές.
Όπως αναφέρεται επίσης «από τα μέσα του 2021 έως τα μέσα του 2022, ο παγκόσμιος πληθωρισμός αυξήθηκε λόγω μιας διαταραχής ζήτησης που προκλήθηκε από την αναζωπύρωση της καταναλωτικής δραστηριότητας μετά το άνοιγμα της οικονομίας μετά την πανδημία (…) Οι παγκόσμιες γεωπολιτικές εντάσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Αυτό επηρέασε τις οικονομίες κυρίως μέσω των τιμών των εμπορευμάτων”
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία έχει επανειλημμένα βιώσει περιόδους πληθωριστικών πιέσεων λόγω εξωγενών παραγόντων. Την τελευταία 50ετία, οι παγκόσμιες κρίσεις από την πλευρά της προσφοράς προκάλεσαν επιτάχυνση του πληθωρισμού κόστους στην Ελλάδα.
Οι μελέτες συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Και οι δύο τονίζουν τη σημασία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, δηλαδή:
- • Ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών
- • Μείωση των στρεβλώσεων στην οικονομία
- • Βελτίωση της μετακύλισης των μέτρων φορολογικής πολιτικής
Και οι δύο μελέτες αυτές υποδεικνύουν στις κυβερνήσεις να μη σπαταλούν πολύτιμο δημοσιονομικό χώρο σε προσωρινές και αυστηρά εισοδηματικές παρεμβάσεις, που αποβαίνουν σε βάρος της μακροπρόθεσμης σταθερότητας και το μέλλον των επόμενων γενεών. Περιγράφουν ως προοπτική μόνιμης λύσης στην οποία η αγορά και η κοινωνία πρέπει να προσβλέπει, τις ουσιαστικότερες διαρθρωτικές παρεμβάσεις (ενίσχυση ανταγωνισμού, ψηφιακή μετάβαση, πάταξη στρεβλώσεων) σαν τον μόνο αποτελεσματικό δρόμο για δικαιότερη και αποτελεσματική μείωση του πληθωρισμού.
Πηγή: newmoney.gr
