Η πρόσφατη καταιγίδα προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στο αστικό πράσινο της Ρόδου. Δεκάδες δέντρα, μεγάλα και μικρά, έσπασαν, ξεριζώθηκαν ή υπέστησαν εκτεταμένες βλάβες, προκαλώντας συχνά ζημιές σε υποδομές και οχήματα και ανησυχία στους πολίτες.
Ένας από τους πρώτους φόβους μετά από τέτοια φαινόμενα είναι το ενδεχόμενο μελλοντικών παρόμοιων καταστροφών. Πολλοί κάτοικοι, με αγωνία και δικαιολογημένη ανησυχία, ζητούν αυστηρό κλάδεμα ή ακόμα και αποκεφαλισμό των δέντρων, πιστεύοντας ότι έτσι θα μειωθεί ο κίνδυνος πτώσης. Δίκαια οι κάτοικοι, μη γνωρίζοντας την φυσιολογία, αρχιτεκτονική και παθολογία των δένδρων θεωρούν ότι η ριζική μείωση της κόμης του δένδρου, (που «χορεύει» απειλητικά πάνω από τα κεφάλια τους με κάθε ριπή ανέμου), θα εξασφαλίσει τη σταθερότητά του, μειώνοντας την αντίσταση τους στον άνεμο.
Ωστόσο, η επιστήμη της Αστικής Δενδροκομίας είναι ξεκάθαρη: Το βαρύ κλάδεμα δεν προστατεύει τα δέντρα ούτε μειώνει τον κίνδυνο ατυχημάτων. Αντιθέτως, τα καθιστά πιο αδύναμα και πιο επικίνδυνα.
Τι συμβαίνει στο δέντρο όταν κλαδεύεται αυστηρά;
1.Το δένδρο χάνει μεγάλο μέρος του φυλλώματός του. Το φύλλωμα είναι το εργοστάσιο θρέψης του φυτού. Με την δραστική μείωση του το δένδρο δεν μπορεί να τραφεί, αδυνατίζει και αναγκάζεται να καταναλώσει θρεπτικές ουσίες αποθηκευμένες στον κορμό και την ρίζα και μάλιστα σε τεράστιες ποσότητες προκειμένου γρήγορα να αναπληρώσει το φύλλωμα που χάθηκε. Το αποδυναμωμένο δένδρο είναι λιγότερο ανθεκτικό σε θραύση και πολύ πιο ευάλωτο σε προσβολές παθογόνων, που το αδυνατίζουν ακόμα περισσότερο.
2. Οι μεγάλες σε διάμετρο τομές που δημιουργούνται από το βαρύ κλάδεμα δεν είναι δυνατόν να επουλωθούν από το δένδρο σε εύλογο χρόνο. Είναι πύλες εισόδου παθογόνων που μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα καταστρέφουν τον κορμό από μέσα κάνοντας το δένδρο ευάλωτο σε θραύση.
3. Το δένδρο προκειμένου να αναπληρώσει γρήγορα το φύλλωμα που χάθηκε, αναπτύσσει πολλά νέα κλαδιά (λαίμαργους) σε κάθε μεγάλη τομή. Αυτά αναπτύσσονται ταχύτατα και αποκτούν σύντομα μεγάλο μήκος, ενώ το ξύλο τους είναι πολύ αδύναμο. Επίσης η στήριξή τους στον μητρικό βραχίονα είναι επισφαλής. Έτσι σε λίγα χρόνια μετά το βαρύ κλάδεμα έχουμε ένα δένδρο με πολύ μεγάλα, αδύναμα κλαδιά με κακή στήριξη και ακατάλληλο αεροδυναμικό σχήμα, που πολύ εύκολα θα σπάσουν στον πρώτο δυνατό άνεμο.
4. Τα δένδρα αναπτύσσονται προσαρμοζόμενα στους ανέμους της περιοχής τους και δημιουργούν ένα αεροδυναμικό σχήμα κόμης που μειώνει την αντίστασή τους στον άνεμο και μια δομή του ξύλου στον κορμό που τα κάνει ανθεκτικά. Παρεμβαίνοντας και καταστρέφοντας αυτό το σχήμα, ακόμα και μειώνοντας σημαντικά την κόμη τελικά μεγαλώνουμε την αντίσταση του ανέμου και διευκολύνουμε την πτώση του δένδρου.
5.Η απότομη απώλεια μεγάλου μέρους του φυλλώματος μπορεί να προκαλέσει σοκ στο δέντρο, οδηγώντας σε πρόωρη γήρανση, απότομη εξασθένιση ή ακόμα και θάνατο.
6. Τα δένδρα της πόλης είναι ήδη επιβαρυμένα από τις δύσκολες συνθήκες στις οποίες αναπτύσσονται: μικροί λάκκοι φύτευσης, συμπιεσμένο και σφραγισμένο χώμα και περιορισμένος χώρος ανάπτυξης της κόμης. Τα βαριά κλαδέματα είναι η χαριστική βολή στα ήδη ταλαιπωρημένα δένδρα μας.
Το μόνο είδος αυστηρού κλαδέματος που είναι αποδεκτό και ασφαλές για το δένδρο είναι το λεγόμενο κεφαλωτό (pollard), στο οποίο αφαιρείται κάθε χρόνο όλη η ετήσια βλάστηση στο ίδιο σημείο, σε ειδικά διαμορφωμένα όργανα του δένδρου (κεφάλια). Αυτό έχει εφαρμογή σε συγκεκριμένα μόνο είδη δένδρων, τα οποία πρέπει να έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα από μικρή ηλικία.
Πολύ συχνά λοιπόν, λόγω δικαιολογημένου φόβου, κλαδεύονται τα δένδρα αυστηρά επιδιώκοντας την ασφάλεια, δημιουργώντας όμως έτσι δένδρα πολύ πιο επικίνδυνα σε βάθος χρόνου.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των επιπτώσεων του αυστηρού κλαδέματος έρχεται από την Ισπανία.
Το 2016, μια ισπανική πόλη αντιμετώπιζε προβλήματα με πτώσεις δέντρων: 500 περιστατικά καταγράφηκαν εκείνη τη χρονιά. Το 2017, οι πτώσεις αυξήθηκαν σε 700, εκ των οποίων μία προκάλεσε θάνατο.
Τρομοκρατημένος, ο Δήμος πήρε δραστικά μέτρα:
Ξόδεψε 30 εκατομμύρια ευρώ για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Έκοψε 17.000 δέντρα και κλάδεψε αυστηρά άλλα 20.000.
Το αποτέλεσμα;
Το 2018, οι πτώσεις δέντρων εκτοξεύτηκαν στις 2.000! Η αφαίρεση της κόμης προκάλεσε τέτοιες αλλαγές στο μικροκλίμα και τη σταθερότητα των δέντρων, ώστε ακόμα και όσα ήταν υγιή και ασφαλή, έγιναν επικίνδυνα.
Η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Πρασίνου εφαρμόζει, στο μέτρο του δυνατού, σύγχρονες πρακτικές κλαδέματος που προτείνει η επιστήμη της Αστικής Δενδροκομίας, αφαιρώντας σταδιακά τα ανεπιθύμητα κλαδιά χωρίς να προκαλείται υπερβολικό στρες στο δέντρο και να καταστρέφεται η δομή του. Στόχος μας είναι τόσο η ασφάλεια των πολιτών όσο και η διατήρηση υγιών, ανθεκτικών δέντρων στα πάρκα και τις δενδροστοιχίες μας.
